Ginekomastia – przyczyny, objawy, rozpoznanie oraz leczenie

Co to jest ginekomastia?

Ginekomastia to stan, w którym dochodzi do powiększenia tkanki gruczołowej piersi u mężczyzn. Wbrew częstemu przekonaniu, nie jest to wyłącznie problem estetyczny – może być objawem poważniejszych zaburzeń hormonalnych lub chorób. Ginekomastia nie powinna być mylona z lipomastią (tzw. pseudoginekomastią), w której powiększenie piersi wynika z nagromadzenia tkanki tłuszczowej, a nie gruczołowej.

Choć ginekomastia może wystąpić w każdym wieku, najczęściej obserwuje się ją u noworodków, chłopców w okresie dojrzewania oraz starszych mężczyzn. W każdym z tych przypadków przyczyny są odmienne, ale z reguły sprowadzają się do zaburzenia równowagi hormonalnej.

Najczęstsze przyczyny ginekomastii

Pojawienie się ginekomastii może mieć wiele źródeł. Lekarze dzielą je na fizjologiczne i patologiczne. Wśród fizjologicznych, czyli naturalnych przyczyn zmian w piersiach mężczyzn, wyróżnia się:

• Ginekomastię noworodkową – pojawia się u niemowląt wskutek działania estrogenów matki.
• Ginekomastię w okresie dojrzewania – związana z przejściową nierównowagą hormonalną.
• Ginekomastię starczą – zachodzi wskutek fizjologicznego spadku poziomu testosteronu.

Patologiczne przyczyny ginekomastii to m.in.:

• Choroby endokrynologiczne: niedobór testosteronu, nadmierna produkcja estrogenów, nowotwory jąder i nadnerczy.
• Choroby wątroby i nerek: zaburzenia metabolizmu hormonów sterydowych.
• Niektóre leki: np. spironolakton, finasteryd, leki przeciwnadciśnieniowe, anaboliczne sterydy androgenne.
• Używki: alkohol, marihuana, heroina, amfetamina mogą wpływać na produkcję hormonów.

Jakie są objawy ginekomastii?

Typowym objawem ginekomastii jest obecność elastycznej, często lekko bolesnej tkanki pod sutkiem. W zależności od stopnia zaawansowania, ginekomastia może dotyczyć jednej piersi (ginekomastia jednostronna) lub obu (ginekomastia obustronna). W bardziej zaawansowanych przypadkach powiększenie piersi staje się widoczne nawet przez ubranie, co dla wielu mężczyzn jest krępujące.

Warto zwrócić uwagę na cechy, które powinny skłonić do pilniejszej diagnostyki:

• gwałtowny wzrost piersi
• ból lub nadmierna wrażliwość piersi
• wydzielina z brodawki sutkowej
• asymetria – powiększenie tylko jednej piersi

Jak rozpoznać ginekomastię?

Rozpoznanie ginekomastii opiera się głównie na badaniu palpacyjnym oraz wywiadzie medycznym. Lekarz zapyta o czas trwania objawów, współwystępowanie innych zmian hormonalnych, przyjmowane leki oraz używki. Konieczne może być wykonanie badań uzupełniających, takich jak:

• Badania hormonalne: poziom testosteronu, estrogenów, prolaktyny, LH, FSH.
• USG sutka: pozwala odróżnić ginekomastię gruczołową od tłuszczowej i wykryć ewentualne zmiany podejrzane.
• USG jąder: w celu wykluczenia guza produkującego hormony.
• Badania obrazowe: rezonans magnetyczny przysadki lub nadnerczy, w przypadku podejrzenia zmian ośrodkowych.

W niektórych sytuacjach, zwłaszcza przy jednostronnym powiększeniu piersi, należy również wykonać biopsję, aby wykluczyć męski rak piersi, który choć bardzo rzadki, nie jest niemożliwy.

Czy ginekomastia zagraża zdrowiu?

W większości przypadków ginekomastia nie stanowi bezpośredniego zagrożenia dla zdrowia, ale może znacząco wpływać na jakość życia. Mężczyźni często skarżą się na obniżone poczucie własnej wartości, wstyd czy rezygnację z aktywności fizycznej i kontaktów społecznych. Z tego względu ginekomastia nie jest problemem wyłącznie kosmetycznym – jej leczenie może poprawić komfort psychiczny i jakość życia pacjenta.

Jednak w niektórych przypadkach ginekomastia jest objawem poważniejszych schorzeń, dlatego każda przypadłość powinna być skonsultowana z lekarzem specjalistą – endokrynologiem, andrologiem lub chirurgiem.

Jak leczy się ginekomastię?

Leczenie ginekomastii zależy od przyczyny jej wystąpienia oraz nasilenia objawów. W niektórych przypadkach wystarczy obserwacja i monitorowanie stanu pacjenta, szczególnie gdy ginekomastia jest fizjologiczna i może samoistnie ustąpić.

Farmakoterapia

W sytuacjach, gdy przyczyną ginekomastii są zaburzenia hormonalne, lekarz może zlecić leczenie farmakologiczne. Wykorzystuje się m.in.:

• Tamoksyfen – selektywny modulator receptora estrogenowego, stosowany w łagodzeniu objawów ginekomastii.
• Danazol – syntetyczny androgen hamujący wydzielanie gonadotropin.
• Testosteron – u mężczyzn z wyraźnym jego niedoborem.

Leczenie hormonalne najlepiej wdrożyć na wczesnym etapie rozwoju ginekomastii. Gdy tkanka gruczołowa ulegnie zwłóknieniu, powrót do prawidłowego wyglądu piersi może być niemożliwy bez zabiegu chirurgicznego.

Leczenie chirurgiczne ginekomastii

Jeśli ginekomastia nie ustępuje mimo leczenia farmakologicznego, bądź też jest znacznie zaawansowana, zaleca się interwencję chirurgiczną. Do najczęstszych zabiegów należą:

• Podskórna mastektomia – usunięcie nadmiaru tkanki gruczołowej z zachowaniem brodawki sutkowej.
• Liposukcja – usunięcie tkanki tłuszczowej, jeśli ginekomastia ma charakter mieszany lub tłuszczowy.
• Zabiegi łączone – stosowane w bardziej zaawansowanych przypadkach.

Zabieg chirurgiczny daje bardzo dobre efekty estetyczne, jednak jak każda operacja wiąże się z ryzykiem – infekcją, zasinieniem czy złym gojeniem się blizn. Po operacji zalecane jest noszenie specjalistycznego ubrania uciskowego przez kilka tygodni, aby przyspieszyć regenerację i modelowanie sylwetki.

Domowe sposoby i profilaktyka ginekomastii

O ile ginekomastia o podłożu patologicznym wymaga leczenia specjalistycznego, istnieją też sposoby na zmniejszenie ryzyka jej wystąpienia:

• Unikanie stosowania środków anabolicznych i testosteronu bez wskazań lekarskich.
• Rezygnacja z używek, takich jak alkohol i narkotyki.
• Zdrowy styl życia – odpowiednia dieta i regularna aktywność fizyczna.
• Regularne badania poziomu hormonów, zwłaszcza po 40. roku życia.

W przypadku pseudoginekomastii, związanej z nadmiarem tkanki tłuszczowej, poprawa sylwetki może być osiągnięta dzięki redukcji masy ciała, ćwiczeniom siłowym i odpowiedniej diecie. Warto jednak pamiętać, że prawdziwa ginekomastia wywołana przerostem tkanki gruczołowej nie zniknie wyłącznie dzięki odchudzaniu.