Od czego robi się atopowe zapalenie skóry? Jak poznać atopowe zapalenie skóry?

Atopowe zapalenie skóry od dawna interesuje zarówno lekarzy, jak i osoby dotknięte tym schorzeniem. Kluczem do zrozumienia i rozpoznawania AZS jest wnikliwa obserwacja sygnałów wysyłanych przez naszą skórę, które mogą odsłonić wiele informacji o skomplikowanym związku między naszym ciałem a środowiskiem.

Czym jest AZS? 

Atopowe zapalenie skóry (AZS), znane również jako egzema, to przewlekła choroba skóry charakteryzująca się intensywnym świądem i zapaleniem. AZS często pojawia się już w dzieciństwie, choć może również rozwinąć się w każdym wieku. Choroba ta ma tendencję do przebiegu falowego, z okresami zaostrzeń (gdy objawy są bardziej intensywne) i remisji (gdy objawy ustępują).

Podstawowymi objawami AZS są suche, zaczerwienione, podrażnione i swędzące obszary skóry, które mogą pękać i łuszczyć się. Najczęściej zmiany lokalizują się na zgięciach łokci, za kolanami, na szyi, twarzy i na rękach, choć mogą pojawić się praktycznie w każdym miejscu na ciele. Intensywny świąd może prowadzić do drapania, co z kolei może nasilać stan zapalny, prowadząc do tzw. cyklu świąd-zadrapanie.

Przyczyny AZS są wieloczynnikowe i obejmują skłonności genetyczne, zaburzenia funkcji bariery skórnej, a także czynniki środowiskowe i immunologiczne. Osoby z AZS często mają obniżoną zdolność skóry do utrzymania wilgoci, co prowadzi do jej przesuszenia, a także mogą mieć skłonność do nadreaktywności skóry na różne substancje, takie jak alergeny, drażniące środki chemiczne, zmiany temperatury i stres.

Od czego zaczyna się atopowe zapalenie skóry?

Początek AZS zazwyczaj wiąże się z kombinacją czynników genetycznych, środowiskowych i immunologicznych, które współdziałając, prowadzą do zaburzeń w funkcjonowaniu skóry i reakcji immunologicznej organizmu. Niektóre z elementów, które mogą przyczyniać się do rozwoju AZS:

1. Genetyka: Skłonność do AZS często jest dziedziczona; osoby z rodziną, w której występują przypadki AZS, alergii, astmy lub kataru siennego są bardziej narażone na rozwój tego schorzenia.
2. Bariera skórna: U osób z AZS bariera skórna często jest uszkodzona, co ułatwia przenikanie alergenów i mikroorganizmów, a także utratę wody, prowadząc do suchości i podatności skóry na podrażnienia.
3. Czynniki środowiskowe: Różne czynniki środowiskowe, takie jak alergeny (np. roztocza kurzu domowego, sierść zwierząt, pyłki roślin), drażniące substancje chemiczne (np. detergenty, mydła, perfumy), a nawet zmiany klimatyczne i zanieczyszczenie powietrza, mogą wywoływać lub nasilać objawy AZS.
4. Czynniki immunologiczne: AZS wiąże się z nadreaktywnością układu immunologicznego, szczególnie w odniesieniu do reakcji alergicznych. Nadmierne reakcje na zwykle nieszkodliwe substancje mogą prowadzić do stanu zapalnego skóry.
5. Mikrobiom skóry: Zmiany w naturalnej florze bakteryjnej skóry, zwłaszcza obniżenie różnorodności lub nadmierne rozrosty niektórych patogenów, takich jak Staphylococcus aureus, mogą przyczyniać się do nasilenia stanu zapalnego i objawów AZS.
6. Stres: Stres emocjonalny i fizyczny może również wpływać na nasilenie AZS.

Rozwój AZS jest zatem wynikiem złożonej interakcji wielu czynników, co sprawia, że zarządzanie tym stanem wymaga indywidualnego podejścia, skoncentrowanego na minimalizowaniu ekspozycji na czynniki wyzwalające i wspieraniu funkcji bariery skórnej.

Jak sprawdzic czy ma się atopowe zapalenie skóry?

Jeśli podejrzewasz u siebie atopowe zapalenie skóry (AZS), możesz wykonać kilka kroków, aby sprawdzić, czy rzeczywiście masz tę chorobę:

1. Samoocena:

• Objawy: Oceń, czy doświadczasz typowych objawów AZS, takich jak:
  • Silny świąd skóry, szczególnie w nocy
  • Czerwone, suche i łuszczące się plamy
  • Wypryski i pęcherze
  • Zgrubienie i pękanie skóry
  • Łagodny do ciężkiego stan zapalny
• Lokalizacja: Zwróć uwagę, gdzie na Twoim ciele pojawiają się zmiany skórne. Typowe miejsca dla AZS to:
  • U niemowląt: twarz, owłosiona skóra głowy, policzki
  • U dzieci: zgięcia łokci i kolan, szyja, nadgarstki, kostki
  • U dorosłych: zgięcia łokci i kolan, twarz, szyja, dłonie
• Przebieg: Zastanów się nad przebiegiem choroby:
  • Czy objawy są przewlekłe lub nawracające?
  • Czy nasilają się w odpowiedzi na czynniki drażniące, takie jak stres, zmiany temperatury lub detergenty?

2. Konsultacja z lekarzem:

• Wizyta u dermatologa: Skontaktuj się z dermatologiem, aby uzyskać fachową diagnozę.
• Kryteria diagnostyczne: Dermatolog może zastosować kryteria diagnostyczne Hanifina i Rajki lub Williamsa, aby określić, czy masz AZS.
• Badania dodatkowe: W niektórych przypadkach lekarz może zlecić dodatkowe badania, takie jak:
  • Oznaczenie całkowitego stężenia przeciwciał IgE we krwi
  • Testy płatkowe
  • Biopsja skóry

Tylko lekarz może postawić ostateczną diagnozę AZS.

Gdzie najczęściej występuje atopowe zapalenie skóry?

Typowe miejsca, w których najczęściej pojawiają się objawy AZS:

U niemowląt i małych dzieci:

• Twarz, zwłaszcza policzki i czoło.
• Skóra na zewnętrznych powierzchniach i zgięciach kończyn, takich jak kolana i łokcie.
• Skalp i szyja.

U dzieci starszych i dorosłych:

• Zgięcia łokci i za kolanami, co jest bardzo typowym miejscem występowania AZS w tej grupie wiekowej.
• Nadgarstki, kostki, szyja oraz okolice oczu i ust.
• Dłonie i stopy, zwłaszcza u osób dorosłych, które mogą mieć do czynienia z częstszym kontaktem z drażniącymi substancjami.

Ogólnie rzecz biorąc, obszary skóry, które są często narażone na tarcie, pot i inne czynniki drażniące, mogą być bardziej podatne na występowanie AZS.

Leczenie atopowego zapalenia skóry

Leczenie atopowego zapalenia skóry (AZS) wymaga indywidualnego podejścia i często obejmuje kombinację różnych metod zarządzania, mających na celu złagodzenie objawów, zapobieganie zaostrzeniom i poprawę jakości życia pacjentów. Główne elementy leczenia AZS:

• Regularne stosowanie emolientów (nawilżających kremów, maści, balsamów) jest podstawą leczenia AZS. Emolienty pomagają odbudować barierę skórną, zapobiegają nadmiernemu wysuszaniu skóry i zmniejszają świąd.
• Leczenie miejscowe, w tym kortykosteroidy miejscowe, inhibitory kalcineuryny oraz leki przeciwhistaminowe.
• Terapie systemowe. W ciężkich przypadkach AZS mogą być stosowane leki systemowe, takie jak immunosupresanty (np. cyklosporyna) lub nowsze terapie biologiczne (np. dupilumab).
• Leczenie infekcji skóry. Często antybiotykami, antywirusowymi lub przeciwgrzybiczymi.

Dodatkowo, ważne jest zarządzanie czynnikami wyzwalającymi. Unikanie znanych alergenów i drażniących substancji, kontrola stresu, odpowiednie zarządzanie potencjalnymi alergenami pokarmowymi oraz dostosowanie środowiska domowego mogą pomóc w redukcji zaostrzeń. Istotna jest także edukacja pacjentów i ich rodzin na temat zarządzania AZS, technik pielęgnacji skóry oraz wsparcie psychologiczne są ważnymi elementami kompleksowego leczenia.

Leczenie AZS jest procesem długotrwałym i wymaga regularnej pielęgnacji oraz monitorowania stanu skóry. 

Profilaktyka i pielęgnacja skóry atopowej

Profilaktyka i odpowiednia pielęgnacja skóry są kluczowymi elementami zarządzania atopowym zapaleniem skóry (AZS). Co może pomóc w utrzymaniu zdrowia skóry i minimalizacji objawów?

1. Regularne nawilżanie. – Stosowanie emolientów (nawilżających kremów, maści, balsamów) kilka razy dziennie, szczególnie po kąpieli, pomaga utrzymać nawilżenie skóry, wzmacnia barierę skórną i zmniejsza świąd.
2. Łagodne oczyszczanie. Używaj łagodnych, bezzapachowych mydeł lub żeli do mycia, które nie zawierają drażniących substancji. Unikaj gorącej wody, która może dodatkowo wysuszać skórę, preferując ciepłą wodę.
3. Ostrożne osuszanie skóry. Delikatnie osuszaj skórę ręcznikiem poprzez lekkie przyciskanie, zamiast pocierania, aby uniknąć podrażnień.
4. Kontrola czynników wyzwalających. Zidentyfikuj i unikaj potencjalnych alergenów i drażniących substancji, takich jak niektóre tkaniny (np. wełna), detergenty, perfumy, a także ekstremalne warunki pogodowe.
5. Zbilansowana dieta bogata w przeciwutleniacze, kwasy tłuszczowe omega-3 i probiotyki może wspierać zdrowie skóry.
6. Odpowiednie ubrania. Wybieraj luźne, miękkie, oddychające ubrania, najlepiej z bawełny, aby uniknąć dodatkowego podrażnienia skóry.
7. Stres może wywoływać lub nasilać objawy AZS, dlatego ważne jest znalezienie skutecznych metod radzenia sobie ze stresem, takich jak ćwiczenia relaksacyjne, medytacja, regularna aktywność fizyczna.
8. Ograniczenie drapania. Krótkie paznokcie i noszenie rękawiczek w nocy mogą pomóc w ograniczeniu drapania.
9. Dobre praktyki higieny snu, takie jak utrzymanie chłodnej i wilgotnej sypialni, mogą pomóc w zapewnieniu spokojnego snu i zmniejszeniu nocnego drapania.

Regularne wizyty u dermatologa lub alergologa są ważne, aby monitorować stan skóry i dostosowywać pielęgnację oraz leczenie do aktualnych potrzeb.

Łagodzenie świądu – praktyczne wskazówki

Garść praktycznych wskazówek, które mogą pomóc złagodzić świąd:

• Regularne aplikowanie emolientów zaraz po kąpieli na lekko wilgotną skórę.
• Unikanie używania silnych mydeł i żeli pod prysznic, które mogą wysuszać skórę.
• Kąpiele z dodatkiem owsianki – mogą łagodzić skórę i zmniejszać świąd. Pamiętaj, aby woda była ciepła, a nie gorąca.
• Leki przeciwhistaminowe mogą być pomocne w łagodzeniu świądu, szczególnie w nocy.
• Nakładanie zimnych okładów lub chłodnych, mokrych kompresów na swędzące miejsca może przynieść ulgę.
• Noszenie luźnych bawełnianych ubrań.
• Ograniczenie drapania.
• Ćwiczenia relaksacyjne i oddechowe, joga czy medytacja.
• Utrzymywanie chłodnej i wilgotnej atmosfery w sypialni oraz unikanie silnych źródeł światła i ekranów przed snem.

Z czym można pomylić atopowe zapalenie skóry?

AZS może być mylone z takimi chorobami i stanami, jak:

• Łuszczyca.
• Grzybica skóry.
• Kontaktowe zapalenie skóry.
• Łojotokowe zapalenie skóry.
• Pokrzywka.
• Szarłat.
• Róża.
• Cukrzyca – niektóre skórne objawy cukrzycy, jak suchość skóry i zmiany grzybicze, mogą przypominać objawy AZS, zwłaszcza jeśli towarzyszy im świąd.

Różnicowanie AZS od innych schorzeń skórnych wymaga dokładnej oceny przez lekarza dermatologa.